Midden in de schitterende natuur van Noorwegen, in het kleine dorp Borgund in de provincie Vestland, staat één van de beroemdste en best bewaarde staafkerken van het land: de Borgund Staafkerk (Borgund stavkirke). Ik bezoek dit bijzondere bouwwerk in mei, aan het einde van een dag waarbij ik ’s morgens vertrok uit Bergen. De staafkerk, die dateert uit de late 12e eeuw, is een indrukwekkend voorbeeld van de middeleeuwse Noorse architectuur. De kenmerkende torens, mysterieuze drakenkoppen en het rijk gedecoreerde houtwerk die je ook bij de staafkerk van Heddal ziet, vallen meteen op als je komt aanwandelen. Ik kom aan als de gids nèt de deur van de kerk op slot doet na haar laatste rondleiding. Ze is zo lief om ‘m nog even te openen voor ons en blijft staan om wat over de kerk te vertellen.Lees ook: De Ravenkloof in Noorwegen
De geschiedenis van de Borgund Staafkerk
De Borgund Staafkerk werd gebouwd rond 1180, wat betekent dat het bouwwerk al meer dan 840 jaar oud is. Het is één van de ongeveer 28 overgebleven staafkerken in Noorwegen. Bijzonder, want er waren er ooit honderden in de middeleeuwen. De meesten hebben de tand des tijds niet overleefd. Staafkerken danken hun naam aan de houten staanders (of “staven”), die de basis van hun constructie vormen.
Waarom werd de kerk gebouwd?
In de 12e eeuw was Noorwegen grotendeels christelijk geworden, maar veel heidense gebruiken en tradities bleven bestaan. Staafkerken zoals die van Borgund laten een bijzondere mix zien van christelijke symboliek en heidense invloeden, wat wijst op een periode van religieuze overgang. De kerk diende als een gebedshuis voor de lokale bevolking en was waarschijnlijk gewijd aan de apostel Andreas. Omdat de kerk nooit ingrijpend is gerenoveerd of aangepast, is ze een van de meest authentieke en originele staafkerken die nog bestaat. Je voelt het verleden als je er staat, het is zo’n rustieke plek vol geschiedenis!
Architectuur en bijzondere kenmerken
Ik noem de Borgund Staafkerk een middeleeuws meesterwerk en dat is niet voor niks. Het houtwerk is zo indrukwekkend en gedetailleerd. Als je bedenkt dat dit allemaal handwerk is geweest, dan duizelt het je. Hoe knap dat ze dit zo gemaakt hebben! Puur vakmanschap, ik kan niet anders zeggen. Hieronder 4 kenmerken van de staafkerk die je kunt herkennen als je in Borgund bent.
Kenmerkende drievoudige dakstructuur
De kerk heeft een gelaagde, piramideachtige dakstructuur met meerdere overlappende daken. Dit zorgt niet alleen voor een uniek uiterlijk, maar heeft ook een functioneel doel: het beschermt het houten interieur tegen de extreme Noorse weersomstandigheden.
Drakenkoppen en heidense invloeden
Een van de meest opvallende kenmerken van de Borgund Staafkerk zijn de drakenkoppen op het dak. Deze elementen zijn geïnspireerd door de Vikingen en lijken op de versieringen van hun langschepen. Mogelijk dienden ze om boze geesten af te weren, een heidens gebruik dat nog steeds aanwezig was in de vroege christelijke periode van Noorwegen.
Runeninscripties en middeleeuwse graffiti
Binnen in de kerk zijn verschillende runeninscripties te vinden, gegraveerd door bezoekers en pelgrims uit de middeleeuwen. Een beroemde inscriptie luidt:
“Thor ridt dit skip”, wat vertaald kan worden als “Thor leidt dit schip”. Dit kan een verwijzing zijn naar de Vikingen of een uiting van een oude heidense overtuiging.
De zuilen en de houten staanders
De binnenkant van de kerk wordt ondersteund door hoge houten zuilen, waarvan sommigen versierd zijn met gedetailleerd houtsnijwerk. Dit skelet van de kerk lijkt op de binnenkant van een omgekeerd schip, wat de invloed van de Noorse scheepsbouw op de architectuur benadrukt.
Het gebruik van de Burgund staafkerk
In de middeleeuwen werd de Borgund Staafkerk gebruikt als een katholieke kerk voor de lokale gemeenschap. Tijdens de diensten waren mannen en vrouwen vaak gescheiden, en mensen stonden of knielden op de houten vloer, omdat banken pas later werden geïntroduceerd. Met de protestantse reformatie in de 16e eeuw werd de kerk overgenomen door de Lutherse Kerk, wat leidde tot enkele kleine aanpassingen in de manier waarop diensten werden gehouden.
Borgund museum
Tegenwoordig wordt de kerk niet meer actief gebruikt voor religieuze diensten, maar een museumkerk. Het beheer is in handen van het Fortidsminneforeningen (De Noorse Vereniging voor Monumentenzorg). Je kunt de kerk van binnen en buiten bekijken en leren over de Noorse staafkerkarchitectuur en de middeleeuwse geschiedenis. Er zijn gidsen die je kunnen rondleiden en graag vertellen over de geschiedenis en de details van deze bijzondere staafkerk. Naast de kerk is een bezoekerscentrum met tentoonstellingen over staafkerken en de geschiedenis van Borgund. Je kunt daar ook parkeren. Naast de staafkerk is een nieuwe kerk gebouwd, de Borgund Nye Kyrkje.
Hoe bezoek je de Borgund Staafkerk?
De Borgund Staafkerk ligt in Lærdal, in de provincie Vestland, langs de oude Kongevegen-route. Dit is een historische weg die ooit een belangrijke handelsroute was. Neem ‘m mee in je roadtrip door dit gedeelte van Noorwegen. Ik kwam zelf vanuit Bergen en reed met de auto via de Vossevangen waterval naar Borgund. Daar doe je zo’n 3 en een half uur over. Daarna reed ik door naar Flåm, om te overnachten en de volgende dag de beroemde treinrit te maken. Vanuit Flåm kun je trouwens de Borgund Staafkerk ook met een tour bezoeken. Je pakt dan ook nog twee andere bezienswaardigheden mee.
Praktische informatie
- De kerk is het hele jaar door geopend, maar de openingstijden verschillen per seizoen.
- In de zomermaanden (mei – september) is de kerk open voor toeristen.
- Entree is ongeveer €12, maar kijk voor actuele prijzen op de website.
- De kerk ligt langs de E16, op ongeveer 30 km van het dorp Lærdal. Het handigste is om met de auto of een tour te gaan. Als je met een bus wil betekent het vaak een paar keer overstappen en stukken lopen.
Overnachten in de buurt van de Borgund Staafkerk
De Borgund Staafkerk is een fantastische bezienswaardigheid die meestal aardig op de route ligt als je van Bergen naar Flåm reist. Neem ‘m daarom zeker mee in je roadtrip. Ik ben zelf daarna doorgereden naar Flåm, maar wil je graag in de buurt van de staafkerk overnachten, dan kan dat natuurlijk ook. Jordeplegarden holiday home heeft hoge beoordelingen en een fantastisch uitzicht. het Lærdal hotel is ook een prima optie. Tot slot tip ik ook nog Hagusane Feriehus. Dit zijn alledrie overnachtingsplekken die ik zelf zou kunnen boeken: idyllische plekjes, goede beoordelingen en een nette prijs.
