Fès is de oudste van de vier koningssteden in Marokko. De andere drie koningssteden zijn Marrakech, Meknès en Rabat. Deze steden hebben allemaal een ommuurde medina en heten zo, omdat ze ooit benoemd zijn geweest tot hoofdstad. De huidige hoofdstad is Rabat. Fès bestaat uit drie delen: het oude deel (Fès el-Bali), het nieuwere deel (Fès el-Jdid) en het nieuwste deel uit de Franse tijd rondom Avenue Hassan II. Hier vind je ook de grote winkelcentra. Het meest bekend is Fès vanwege de leerlooierijen. Iedereen kent wel de iconische Tannery Chouara. Deze ligt in de wijk Fès el-Bali, de wijk die ook het meest interessant is wanneer Fès gaat bezoeken.
Lees ook: Volubilis, een reis naar het Romeinse verleden van Marokko
Fès bezoeken, hoeveel dagen?
Wij waren hoogzomer in Fès en hebben er een overnachting gedaan, aan de rand van de medina. We kwamen eind van de middag aan en zijn toen al even een uurtje de medina in gelopen. Daarna zijn we lekker gaan eten op een rooftopterras Laaroussa, zodat we uitzicht hadden over de stad. De volgende dag hebben we met een gids de medina verkend en zijn we in een paar uur alle bezienswaardigheden langs gegaan. Ik vond 2 dagen prima, het kan zelfs ook wel in een dag als je alleen alle highlights bezoekt.
Heb je een gids nodig in Fès?
De medina van Fès is de grootste van heel Afrika. Je kunt gemakkelijk verdwalen in de wirwar van straatjes. Je gaat eens rechts en links en nog een paar keer en zo kom je steeds dieper in de medina terecht. Gelukkig heb je met een Marokkaanse simkaart of een e-sim overal bereik en kun je met Google Maps prima de uitgang of je hotel weer vinden. Heb je geen geschikte simkaart? Dan vind ik een gids wel een must. Zonder Google Maps wordt het heel lastig om alle bezienswaardigheden te vinden of niet te verdwalen. Een andere reden om voor een gids te kiezen, is dat je minder snel lastig gevallen wordt en je zelf niet hoeft te onderhandelen om bij de leerlooierij bijvoorbeeld naar binnen te komen. Als je dat op eigen houtje doet, heb je kans dat je een dure jas moet kopen of een hoog bedrag entreegeld.
Nadelen van een gids
Het nadeel vind ik dat de tour met een gids best lang duurt (4 uur) en dat als je het eerder wil afbreken er eigenlijk niet naar je geluisterd wordt. Bij ons wilde de gids per se een aantal winkels af, in de hoop dat we er iets zouden kopen (een sjaal van zijde, een leren tas of een flesje Aragan olie). Waarschijnlijk zijn er afspraken met die winkels en ontvangt de gids commissie als je iets koopt. Hoewel we vanwege de hitte al een paar keer hadden aangegeven dat we terug naar het hotel wilden voor de kinderen, bleef hij ons meenemen naar allerlei winkels. De prijs die we betaalden voor de gids was trouwens €30 en we hebben hem nog €10 extra gegeven als fooi. De gids konden we regelen in onze riad.
Wat moet je zien in Fès?
Er is best een heleboel te zien in Fès. Bovenop de berg zie je Bordj Nord liggen, het wapenmuseum. Vanaf hier heb je een mooi uitzicht over de stad. Als je tijd hebt, is het leuk om hier naartoe te gaan als startpunt. Daarna is de medina the place to be. Hieronder staat een globale route die je zelf met Google maps zou kunnen lopen.
Toegangspoorten
In Fès zijn 4 toegangspoorten; de Bab Ftouh, de Bab Khoukha, de Bab Guissa en de Bab Boujeloud. Allen geven ze toegang tot een deel van de medina. De gehele medina bestaat uit 14 gebieden, die allemaal hun eigen koranschool, fontein, bakker, etc hebben. De Bab Boujeloud is aan de binnenzijde islamistisch groen en aan de buitenzijde Fès-blauw. Het is de meest bekende poort, in de volkmond ook wel de “blauwe poort” genoemd. Het is een mooi startpunt van je wandeling door de medina.
Medersa Bou Inania Koranschool
Als je deze poort als startpunt neemt van je wandeling zonder gids, kun je na binnenkomst het beste de meest linkse weg pakken, de Talaa Kebira. Je ziet dan al snel de Medersa Bou Inania Koranschool, die stamt uit 1355. Sommige delen van de Koranschool kun je bezoeken.
De souks
Souk Attarine is de souk van de kruiden, de henna en de specerijen. Als je er doorheen loopt ruik je heerlijke geuren. Een kleine zijstraat geeft toegang tot Place en-Nejjarine, wat het plein van de timmerlieden genoemd wordt. De houten fontein is een bezoekje waard, evenals de souk van de meubelmakers. De geur van cederhout is onmiskenbaar.
Karaouïne
In de wijk Karaouïne vind je de universiteit en de moskee, ook zie je daar weer een koranschool. De moskee heeft een herkenbaar groen dak en een minaret met gele steden die al eeuwen oud zijn, namelijk uit 956. Je mag er helaas niet naar binnen, maar wanneer de deur open staat, kun je toch een glimp opvangen van de binnenplaats. Op Place es-Seffarine vind je de metaalbewerkers die bezig zijn met hun ambacht. Hier koop je bijvoorbeeld ook metalen souvenirs. Erg leuk om te zien hoe ze in een vuurtje de metaalbewerking doen om het daarna te laten afkoelen.
Souk van de stoffenververs
Vanaf Place es-Seffarine loopt Rue Haddadine links naar de rivier en naar de souk van de stoffenververs. Een kleurrijk straatje waar je goed zijde kunt kopen. Overal staan emmers heet water met verf erin, ze vertellen je graag hoe het werkt of laten zien hoe een roze broek plots zwart wordt. Je kunt de brug even oplopen om een kijkje te nemen en daarna weer teruggaan en Rue Meter Sghir opzoeken.
Tannery Chouara
Er zijn drie leerlooierijen in Fès, waarvan Tannery Chouara de grootste en meest bekende is. Via één van de winkeltjes kun je naar boven, om van bovenaf op de leerlooierij uit te kijken. Vaak krijg je vooraf verse munt om tegen je neus te houden, want het stinkt behoorlijk. Al vond ik het van bovenaf nog wel te doen. Hier maak je de beroemde foto van de verfkuipen. Wat je ziet is hoe de kamelen en koeienhuiden bewerkt worden tot bruikbaar leer om tassen en jassen van te maken. De omliggende winkels verkopen deze ook. Mijn dochter kocht er een rood jasje van kamelenleer voor €200. Het was in eerste instantie €300, dus afdingen loont de moeite.
Wat is er nog meer leuk om te doen in Fès?
In Fès kun je, als je alle bezienswaardigheden hebt gezien, nog meer leuke dingen doen. Het is dan handig om er wat langer te verblijven, anders heb je die tijd niet. De tour door de medina kost je sowieso al een hele ochtend. Afhankelijk van de tijd van het jaar kun je in de middag in de zomer alleen een binnenactiviteit plannen vanwege de hitte. Ben je er niet in de zomer, dan zou je in de middag ook nog iets buiten kunnen doen. Dit zijn leuke dingen om te doen in Fès:
Bezoek een hammam
Een echte Marokkaanse hammam bezoeken en een massage inplannen is een belevenis die je niet snel zal vergeten. Fès is hier een prima plek voor. De Spa van Riad Laaroussa is een aanrader, deze zit in de medina, niet al te ver van de blauwe poort. Reken voor de gehele behandeling op ongeveer 2 uurtjes en 750 Dirham. Je komt als herboren terug. Deze activiteit kun je hoogzomer in de middag inplannen, als het heet wordt. Dan zit je daar lekker in de airco.
Fotografeer het straatleven
Ik blijf het Marokkaanse streetlife in de medina’s fascinerend vinden. Wat je allemaal ziet op een dag is bizar. Slapende oude mannen op straat, ambachten die worden uitgeoefend, vrouwen die langs de rand van de medina zitten met wat fruit of groenten of soms zelfs tweedehandskleding. De kruiden die verkocht worden, er is zoveel te zien! Veel Marokkaanse mensen vinden het niet fijn om op de foto te gaan, daarom gebruik ik vaak mijn zoomlens. Daarmee van ik vanaf grote afstand toch mensen fotograferen, zonder dat ze het door hebben.
Bezoek een museum
Fès heeft een aantal interessante musea om te bezoeken. Ook hier is airconditioning, zodat het goed te doen is in de zomer. Wij zijn naar het cederhoutmuseum (Nejjarine Museum of Wood Arts and Crafts) geweest, dat dichtbij de leerlooierij ligt. Hier kun je alles leren over de geschiedenis van het gebruik van cederhout in Marokko. Er liggen enkele hele oude voorwerpen, ik vond het leuk om te zien. Op het dakterras heb je een mooi uitzicht op de bergen en het wapenmuseum en Ruines du Tombeau des Mérinides. Ook het Dar Batha museum is een aanrader.
Ga naar het regenboogstraatje van Fès
Rainbowstreet is een bekend straatje in Fès. Je vindt het in de medina, niet al te ver bij de Blauwe poort vandaan. De exacte locatie is op Google Maps te vinden: Rue Talaa Sghira. In deze straat is de grond in allerlei kleuren van de regenboog geschilderd en de wanden ook. Verder hangt het er vol met schilderijtjes. In dit straatje zit ook een Berber hotel. Veel Berbers uit de bergen komen naar Fès om hun handgemaakte producten te verkopen. Het is een lange reis, dus ze kunnen niet meteen terug. Ze kunnen dan in dit hotel overnachten tegen slechts 20 Dirham.
Overnachten in Fès
Er zijn heel veel plekjes om te overnachten in Fès. Waar je vooral op moet letten is dat als je ’s avonds de medina nog in gaat, dat het dan handig is om ook een accommodatie hebt in de medina. De toegangspoorten gaan namelijk in de nacht dicht en ik heb verhalen gehoord van mensen die waren gaan eten en niet meer naar hun hotel konden komen buiten de medina. Niet handig. Als je voor middernacht terug bent zit je overigens wel safe. Wij sliepen In Dar Amir Fez, wat een low budget accommodatie is. We hadden een familiekamer op de eerste verdieping en dat was een prima kamer. Twee stapelbedden erin en een groot tweepersoonsbed. Er was ook airco en het zat heel centraal. Parkeren kon dichtbij, een medewerker hielp ons ermee. Het zat dichtbij de blauwe poort en wat leuke restaurantjes. Ik kan het zeker aanraden als je een goede prijs/kwaliteitverhouding wil.
Moulay Jacoub
Heb je wat extra tijd over in Fès en wil je nog iets buiten de stad doen? In Moulay Jacoub vind je thermale baden die je kunt bezoeken. Heerlijk voor een beetje extra ontspanning!
